Nhắc tới bóng đá, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến lối chơi “bóng đá đẹp” trong xuyên sốt quá trình hình thành trong lịch sử. Tuy nhiên, chắc chắn những ai trong số chúng ta đều từng không nghĩ rằng bóng đá còn được xây dựng cách chơi “phòng ngự đẹp mắt”.
Khi bàn về phòng ngự, giới mộ điệu bóng đá hẳn sẽ liên tưởng ngay đến HLV Jose Mourinho. Nhà cầm quân người Bồ Đào Nha nổi tiếng về phong cách tập trung đưa những đội bóng của mình về lối chơi tập trung cho hệ thống hàng thủ. Hay HLV Diego Simeone – người đang rất thành công ở câu lạc bộ Atletico Madrid. Rất dễ hiểu, chiến lược gia này cũng hướng đến cách phòng ngự chủ động và có phần tiêu cực.
Tuy nhiên, phòng ngự để gọi là đỉnh cao nhất và đem lại nhiều yếu tố tích cực đến cho người xem thì chắc chắn phải là chiến thuật Catenaccio. Nơi xuất phát cụm từ ấy chính là Serie A – giải VĐQG số một Italia.
Cách đây 30-40 năm, Serie A là một đế chế khiến mọi giải đấu khác của châu Âu phải khiếp sợ. Đơn giản khi ấy Catenaccio hay nói cách khác là phòng ngự triệt để của người Ý là không thể hóa giải. Hãy cùng 8bongtv tìm hiểu tất cả về chiến thuật này nhé!
Chiến thuật Catenaccio trong bóng đá có nguồn gốc như thế nào?
Về mặt ngôn ngữ học, người ta định nghĩa Catenaccio trong tiếng Ý có nghĩa cái then hay cái chốt cửa, tùy vào cách giải thích nhưng hàm ý không thay đổi.
Đi qua từng sự kiện lịch sử của bóng đá, Catenaccio đã trở thành một di sản, một triết lý phòng ngự đỉnh cao nhất. Với riêng người hâm mộ bóng đá Italia thì Catenaccio gắn liền với cụm từ “Grande Inter”. Để cho dễ hiểu, chính cái tên ấy hình thành khi Inter Milan thời điểm đó thống trị châu Âu trong suốt quãng thời gian dài bằng lối chơi phòng ngự đỉnh cao Catenaccio.
Một điều đáng chú ý, Catenaccio thường được nhiều người nghĩa rằng đó là chiến thuật đặc sản của bóng đá Ý. Khi HLV Herrera từng rất thành công với nửa xanh thành Milan. Song, thực chất cái nôi của môn nghệ thuật phòng ngự này không phải của Italia.
Những thông tin được đưa ra, vào cuối năm 1930, HLV lão làng Karl Rappan dẫn dắt một câu lạc bộ ở Thụy Sĩ. Ông đã nghĩ ra một sáng kiến khi đối đầu với những đội bóng mạnh là phải chơi phòng ngự chủ động. Và đó chính là tiền thân của Catenaccio sau này.
Để thực hành lối chơi đề ra, sơ đồ 3-5-2 được ra đời và trở nên rất phổ biến. Dẫu vậy, chiến thuật này quá dễ dàng bị khắc chế. Do đó, chính HLV Rappan đã có những sự thay đổi mang tính bước ngoặt.
Ông đã sửa đổi lối chơi khi kéo 2 tiền vệ làm nhiệm vụ phòng ngự. Khi đó 1 cầu thủ sẽ dạt ra cánh và người còn lại sẽ có nhiệm vụ hỗ trợ phòng ngự. Các cầu thủ sẽ di chuyển như sơ đồ dưới đây.
Khi đó 2 trong 3 FullBack ban đầu sẽ trở thành 2 trung vệ, tùy thuộc lối chơi mà một người sẽ có nhiệm vụ dâng lên để áp sắt cắt bóng khi cần thiết, người còn lại đóng vai trò bọc lót, vị trí bọc lót này có tên là “Verrou”. Theo tiếng Thụy Sĩ thì có nghĩa là cái chốt cửa, đó là lý do mà chúng ta có được Catenaccio của người Ý.
Với lối chơi ngày càng có nét, HLV Rappan đã trở thành huấn luyện viên của đội tuyển Thụy Sĩ. Kể từ đó, chiến thuật 3-5-2 luôn xuất hiện trong các trận đấu của độ tuyết xứ sở Đồng Hồ. Thêm nữa, đó là sự khởi nguồn của Catenaccio.
Sau đó, HLV Herrera vào những năm đầu thập niên 60 đã mang đến Italia. Đó là thời điểm ông ngồi vào chiếc ghế nóng của Inter Milan. Và lúc này, chiến thuật Catenaccio mới thật sự đạt tới đỉnh cao và đã gây nứt lòng cho biết bao cổ động viên trên toàn thế giới.
Giai đoạn phát triển cực thịnh của Catenaccio
Cần phải nói bấy giờ Inter Milan là một thế lực và tất nhiên Catenaccio ban đầu không dành cho đội bóng lớn. Tuy nhiên qua 2 mùa giải trắng tay, chiến lược gia người Argentina buộc phải sử dụng Catenaccio và ông đã áp dụng một chiến thuật phòng ngự đạt đến trình độ đỉnh cao nhất trong lịch sử bóng đá.
HLV Herrera đã đạt đến mọi vinh quang trong cách dẫn dắt theo hướng tấn công ở Tây Ban Nha nhưng điều này không hề xảy ra ở Italia. Điều đó khiến ông phải nghĩ đến câu chuyện về sự thực dụng trong cách chơi cho Inter Milan. Ngay lập tức, HLV trưởng của Inter Milan để Armando Picchi về thi đấu ở vị trí hậu vệ quét. Như vậy,đội hình của Inter thời bấy giờ sẽ có 4 lớp phòng ngự.
- Đầu tiên là Libero được thi đấu một cách tự do ở hàng phòng ngự.
- Tiếp theo là 4 hậu vệ được bố trí tùy tình huống trên sân.
- Phía trên là 3 tiền vệ làm nhiệm vụ triển khai bóng và kiểm soát thế trận.
- Trên cùng là bộ đôi tiền đạo đảm nhiệm vai trò ghi bàn.
Catenaccio của Inter được vận hành như sau:
Khi kiểm soát thế trận, sơ đồ chiến thuật sẽ là 3-2-3-2.
Nhìn vào đội hình, hai vị trí quan trọng nhất là Picchi ở vị trí hậu vệ quét và Suarez kiểm soát khu trung tuyến.
Ở thế trận tấn công kiếm soát, Suarez đóng vai trò người liên kết, có thể sẽ đưa ra những đường chuyền dài cho bộ đôi tiền đạo ở trên hoặc đẩy bóng ra cánh để 1 trong hai tiền vệ cánh tận dụng tốc độ của mình chiếm lấy khoảng trống.
Còn khi trở về lối chơi phòng thủ, Herrera chỉ đạo các học trò lùi nhanh và sẵn sàng nhường thế trận cho đối phương. Khi ấy, các tiền vệ cánh sẽ lui về làm nhiệm vụ của hậu vệ biên. Suarez và 1 tiền đạo lùi về giữa sân kết hợp với 2 tiền vệ tạo thành hàng tề vệ 4 người và chỉ còn duy nhất 1 tiền đạo cắm bên trên để chờ tình huống phản công.
Cách thay đổi đội hình liên tục khi về phòng thủ, Catenaccio sẽ được vận hành theo cách khác dưới dạng 5-4-1. Với sơ đồ này, các cầu thủ phải lui nhanh về phần sân nhà. Sau đó, mỗi cầu thủ có nhiệm vụ thực hiện 1 kèm 1 để tạo áp lực cho các cầu thủ tấn công của đối phương.
Catenaccio được xem như đạt đến đỉnh cao. Thì vai trò của 1 Libero phải được nói đến đầu tiên. Libero có thể kết hợp với bất cứ đồng đội nào trên sân tạo ra thế 2 đánh 1 để giành lại bóng một cách dễ dàng. Mà không nhất thiết phải 1 kèm 1.
Cần phải hiểu rằng hệ thống Catenaccio tạo ra Libero chứ không có nghĩa là một đội hình có Libero là chơi theo Catenaccio. Điển hình cho điều này chính là hoàng đế Franz Beckenbauer – Libero vĩ đại nhất lịch sử, tuy nhiên đội bóng của ông lại không chơi Catenaccio.
Bây giờ thì phải phân biệt được đâu là vị trí Libero của Catenaccio. Theo người Ý thì Libero là vị trí chỉ gói gọn ở hàng phòng ngự trong chiến thuật Catenaccio mà thôi. Đến thời Franz Beckenbauer, ông đã định nghĩa lại vị trí Libero khi có thể chơi mọi vị trí trên sân và có thể tham gia tấn công bất cứ lúc nào.
Điểm mạnh của hệ thống phòng ngự Catenaccio và những thành tựu mà nghệ thuật phòng ngự mang lại
Đây là chiến thuật có nhiều lớp phòng ngự. Khi đối mặt với Catenaccio chắc chắn các đối thủ phải gặp rất nhiều khó khăn để tiếp cận khung thành.
Như đã nói, bản chất của Catenaccio được sinh ra dành cho những đội bóng yếu. Để có thể phá vỡ Catenaccio, các đội bóng buộc phải gia tăng quân số ở mặt trận tấn công. Và khi ấy, đội bóng phòng ngự kiểu Catenaccio cướp được bóng sẽ có cơ hội phản công tung ra đòn kết liễu.
Nhờ Catenaccio, Serie A thống trị châu Âu trong thời gian dài. Nó là một nghệ thuật phòng ngự với sự đẹp đẽ chứ không gai góc, xấu xí như kiểu bóng đá phòng ngự tiêu cực.
Ngoài ra sự phát triển của Catenaccio đã sản sinh ra vô số hậu vệ xuất sắc cho bóng đá Italia như Franco Baresi, Paolo Maldini, Alessandro Costacurta,…
Đức Tài
